"Dragons live here": wat te zien is op middeleeuwse wereldkaarten

Soorten middeleeuwse kaarten

Het meest voorkomende type middeleeuwse kaart is de zogenaamde T-O-kaart. De wereld was verdeeld in drie delen - Europa, Azië, Afrika. "O" verwijst naar de oceanen van de wereld en "T" verwijst naar rivieren en waterlichamen die delen van de wereld van elkaar scheiden. In het centrum van de wereld, op bijna alle kaarten, was Jeruzalem en het Heilige Land. Dat heeft waarschijnlijk uitleg nodig: de middeleeuwse man is buitengewoon religieus. Christelijke motieven verklaren de verdeling in drie delen. Dit komt overeen met de oudtestamentische legende over de verdeling van de wereld tussen de drie zonen van Noach - Sem, Ham en Jafeth.

Kaartweergave T-O

"T-O" -kaarten zijn het meest populaire type in de middeleeuwse cartografie en hij was het die de basis vormde voor de overgrote meerderheid van de kaarten die ons hebben bereikt.

Bijvoorbeeld de beroemde Hereford-kaart.

Hereford-kaart, grens van de 13e-14e eeuw, weergave van OT

Hoe middeleeuwse kaarten te lezen

Het belangrijkste kenmerk van de kaarten van de middeleeuwen is hun topologie. Ze geven geen exacte afstanden, afstanden, verhoudingen weer. Ze laten alleen zien wat zich ten opzichte van bevindt. India ligt bijvoorbeeld ten oosten van Perzië, maar de exacte afstand tussen hen is onmogelijk te achterhalen op de kaart.

De reden hiervoor is niet dat middeleeuwse mensen de ideeën over de bolvormigheid van de aarde niet wisten of niet wisten te schalen. Nee. Alleen al door een kaart te tekenen, streefden ze naar heel verschillende doelen.

Als je goed kijkt, kun je op de kaarten van die tijd de namen zien van zowel moderne steden als de plaatsen waar de belangrijkste gebeurtenissen uit de wereldgeschiedenis plaatsvonden (het oude Griekenland, Rome, Perzië). Naast echte of bestaande plaatsen zijn er ook Bijbelplaatsen - de Tuin van Eden, de Toren van Babel.

XIV Century World Map, British Museum (auteur: Ranulf Higden, British Library)

En als Europa op kaarten gedetailleerd wordt beschreven, dan plaatsen middeleeuwse cartografen in Azië en Afrika onzichtbare wezens op hun meesterwerken. Feit is dat er weinig bekend was over deze regio's, en daarom vormden ze enerzijds een gevaar, en anderzijds lieten de verbeelding van de mensen in de middeleeuwen hen bewonen door sprookjesachtige karakters.

Kortom, middeleeuwse kaarten weerspiegelden de ideeën van mensen uit die tijd over de structuur van de wereld, waren een kroniek van de geschiedenis van de mensheid, van de schepping naar de apocalyps.

Als de kaarten in de middeleeuwen niet bedoeld waren voor oriëntatie op het terrein, hoe reisden handelaren dan?

Middeleeuwen gebruikten tekstuele geografische en cartografische beschrijvingen van routes om zich tijdens het reizen te oriënteren. Vaak zijn dergelijke beschrijvingen te vinden op de kaarten zelf. Na een reis naar Azië werd Marco Polo in de 13e eeuw populair in zijn "Book on the Diversity of the World", waarin hij ook zijn route en de plaatsen die hij bezocht uitstippelde. Er is een veronderstelling dat zelfs Christopher Columbus in de 15e eeuw, toen hij zich voorbereidde om naar India te varen, de aantekeningen van Marco Polo gebruikte om een reisroute op te stellen.

Onderdeel van de Catalaanse Atlas van de Wereld, 1375, portulan (auteur: Abraham Cresques, Bibliothèque Nationale de Fance)

En zeekaarten met kustlijnen, continenten, eilanden, stadsnamen die al tijdens het reizen konden worden gebruikt, begonnen veel later te verschijnen, in de late middeleeuwen (dergelijke kaarten werden portulans genoemd), vanaf het einde van de 13e eeuw. Maar dat is een ander verhaal.