Het laatste avondmaal: wat overblijft van de echte borstel van Leonardo

Het lijkt misschien ongelooflijk, maar het beroemde "Laatste Avondmaal" van Leonardo’s penseel vandaag lijkt niet precies op de bedoeling van de auteur. Het feit is dat gedurende vele eeuwen van zijn bestaan muurschilderingen geen enkele restauratie hebben overleefd, maar kunstenaars die het meesterwerk van Leonardo wilden redden, herschreven soms een briljant kunstwerk naar eigen goeddunken. Wat het "Laatste Avondmaal" meer dan 500 jaar heeft overleefd, zullen we in ons materiaal vertellen.

Het laatste avondmaal, de kerk van Santa Maria delle Grazie, Milaan

Het laatste avondmaal bevindt zich in de kerk van Santa Maria delle Grazie in het westen van Milaan in Italië. Het grandioze stuk heeft afmetingen van 4,6 bij 8,8 meter en bevindt zich aan de muur in de refter - een ruime eetzaal. Het schilderij van Christus en zijn 12 discipelen tijdens het avondmaal werd door Leonardo voltooid in 1498.

Maar na slechts 20 jaar was de eerste schade merkbaar op de muurschildering: de verflaag begon af te pellen. Experts beschuldigen hiervoor de verhoogde luchtvochtigheid in de refter. Tegen het midden van de zestiende eeuw merkten tijdgenoten op dat het grote werk van Leonardo in een betreurenswaardige staat verkeerde en dat de verflaag zo beschadigd was dat het moeilijk is om de afgebeelde apostelen in het schilderij te herkennen. Huiselijke problemen werden toegevoegd aan de slechte microklimatische omstandigheden: na reparatiewerk verscheen er een deuropening in het onderste deel van het Laatste Avondmaal, waardoor dit fragment van het schilderij voor altijd verloren was.

Een van de vroegste kopieën van het schilderij, vermoedelijk gemaakt in de eerste helft van de 16e eeuw, werd gevonden in de abdij van Tongerlo.

De eerste restauratiewerkzaamheden werden pas in de eerste helft van de achttiende eeuw uitgevoerd. We kunnen zeggen dat het een 'cosmetische reparatie' was, die al snel nieuwe inspanningen vereiste om het meesterwerk te redden. Deze restauratie werd gevolgd door anderen, en elke keer gingen de kunstenaars verder en verder weg van de originele versie. Geleidelijk aan werd niet alleen de achtergrond herschreven, maar ook de gezichten van de apostelen afgebeeld op de muur van het klooster van Milaan, evenals de kleurnuances van het werk. Het klooster werd zwaar beschadigd tijdens de invasie van de Franse troepen van Napoleon in de eerste helft van de 19e eeuw. Helaas spaarden de soldaten het werk van de grote Leonardo niet, na het Franse verblijf was de muurschildering, net als het kerkgebouw zelf, in een betreurenswaardige staat. Bovendien veroorzaakte een specialist in het restaureren van fresco's, uitgenodigd na het einde van de vijandelijkheden, in plaats van een uitstekend kunstwerk te bewaren, nog meer schade aan de schilderijen. Het feit is dat hij probeerde het schilderij van de muur te verwijderen, in de overtuiging dat het een fresco was. In feite schreef Leonardo niet op nat gips, maar op een droge muur, die de restaurator niet kende.

Misschien was het enige geluk voor de muurschildering van Da Vinci dat ze op miraculeuze wijze de vernietiging tijdens de Tweede Wereldoorlog wist te voorkomen. In 1943, tijdens een andere geallieerde luchtaanval, trof de bom de refter rechtstreeks. Maar het werk van Leonardo leed gelukkig niet.

De moderne uitstraling van het beroemde werk van Leonardo

De grootse restauratie van het Laatste Avondmaal met de medewerking van de beste specialisten vond plaats in het kerkgebouw in de tweede helft van de 20e eeuw. Na zorgvuldige analyse bleek dat van een echte Leonardo-borstel op de muur in de refter, niet meer dan 30% van het oorspronkelijke deel van het schilderij overbleef. Tijdens restauratiewerkzaamheden werden veel omgevingsparameters geanalyseerd, optimale microklimaatindicatoren bepaald die zouden bijdragen tot een betere conservering van het werk. Bovendien werden de nieuwste apparatuur en de meest geavanceerde technologieën op het gebied van restauratie van kunstwerken gebruikt. De projectdeelnemers hebben alle archiefgegevens verzameld om de historische gerechtigheid te herstellen en de muurschilderingen terug te brengen naar hun oorspronkelijke uiterlijk. Maar helaas was dit niet helemaal mogelijk en sommige experts waardeerden de inspanningen van restaurateurs helemaal niet, en bekritiseerden scherp een andere poging tot restauratie.