Waarom had de plesiosaurus zulke kleine tanden

Meer dan 65 miljoen jaar geleden werden de oceanen van de aarde bewoond door vele wezens die er nog steeds te vinden zijn: zoals vissen, plankton of haaien. Maar een van de grootste oceaanroofdieren, plesiosauriërs, verdween tegelijkertijd met de dinosaurussen op het land. Ze worden niet voor niets zeemonsters genoemd: enorme monsters met krachtige flippers, sterke kaken en scherpe tanden stonden bovenaan de voedselketen. Niet alle plesiosauriërs waren echter zulke woeste moordenaars. Het bleek dat sommigen van hen tevreden waren met weinig, gewoon plankton eten, zoals moderne walvissen doen. Maar om deze ontdekking te doen, duurde het 33 jaar.

Uit het hoofd geleerd

In 1984 deden Shankar Chatterjee, paleontoloog aan het Texas Tech University Museum, en zijn student Brian Maly een verbazingwekkende ontdekking. Werkend op Seymour Island op Antarctica, ontdekten ze een fossiele schedel van een dier dat ze nog nooit eerder hadden gezien. Hoewel het duidelijk een plesiosaurus was - sinds de jaren 1600 zijn er vertegenwoordigers van deze familie gevonden - was de vondst anders dan alle eerdere. Wetenschappers noemden de nieuwe soort Morturneria en brachten het skelet naar het Texas Tech Museum.

Nu, 33 jaar later, hebben Chatterjee en zijn team een nieuwe ontdekking gedaan over Morturneria, die een nieuw idee geeft, niet alleen over plesiosauriërs, maar ook over de hele evolutie.

De meeste plesiosauriërs hadden een breed, plat lichaam en een korte staart, vier lange flippers, waarmee ze door het water vlogen, lange nek en zeer scherpe tanden - dik, sterk, ideaal voor het doden van grote dieren. De tanden van Morturneria waren echter lang en dun - zo'n ernstige prooi kan niet worden gegeten. Daarom suggereerden wetenschappers dat de plesiosaurus kleine vissen en schaaldieren kon eten, en de tanden waren een "val" om water erdoorheen te filteren, waardoor een snack in de mond achterbleef.

Unidirectionele evolutie

Chatterjee en zijn team verbouwden de Morturneria met een grote ronde kop, enorme mond en kleine tanden. Toen de kaak van het wezen gesloten was, vormden tanden uit de boven- en onderkaken een val om de filtermethode te gebruiken. Deze voedingsstijl is onbekend bij andere mariene reptielen, maar wordt gevonden in moderne baleinwalvissen.

Wetenschappers merken op dat de ontdekking een verbluffend geval van convergente evolutie tussen reptielen en zoogdieren aantoont (dat wil zeggen wanneer verschillende soorten onafhankelijk van elkaar dezelfde kenmerken in de loop van de evolutie verwerven). De bevinding betekent echter niet dat Morturneria op de een of andere manier verbonden was met de baleinwalvissen van vandaag: ze ontwikkelden zich gewoon op dezelfde manier.

Dit is al in de natuur te vinden. Vogels en vleermuizen kunnen bijvoorbeeld vliegen. Maar vogels worden beschouwd als dinosaurussen en vleermuizen zijn zoogdieren. Deze oppervlakkige overeenkomsten in levensstijl en gedrag worden convergente evolutie genoemd.